Aktualności - Listopad miesiąc wspomnień i zadumy

Listopad miesiąc wspomnień i zadumy

21. listopada 2024 22:43

Listopad jest miesiącem w którym wspominamy tych, którzy już odeszli z tego świata przed nami. O tych, którzy odeszli kilka lat temu ciągle pamiętamy. Tych którzy odeszli kilkanaście lat temu pewnie czasem wspomnimy, bo ciągle żyje wielu którzy ich pamiętają. Jednak jeśli minęło lat kilkadziesiąt to już wspomnienia są bardzo odległe. Z czasem coraz trudniej o kogoś kto znał te osoby i może coś o nich opowiedzieć.

Jurgów jest bardzo starą miejscowością. Pierwsze informacje pochodzą z roku 1546 – czyli w roku 2024 jest to 478 lat. Przyjmując, że jedno pokolenie to 20-25 lat łatwo obliczyć iż Jurgów powstał co najmniej 20 pokoleń temu. Jego historia z perspektywy politycznej była bardzo skomplikowana. Jaka była z tej ludzkiej? Tutaj pewnie ile osób przynajmniej tyle opinii.

Ilu się zastanawiało w jakich różnych miejscach znaleźli się jurgowianie? Polska, Słowacja są dość oczywiste. Stany Zjednoczone pewnie niewielu zdziwią, bo to był dość oczywisty kierunek emigracji zarobkowej dla wielu. Jednak mniej oczywiste są Dania, Anglia, Australia czy Nowa Zelandia. Wielu też poległo w wojennej i powojennej zawierusze i spoczywają na Ukrainie, Włoszech lub w Belgii i pewnie w wielu innych miejscach.

W dzisiejszych czasach w Jurgowie występuje wiele różnych nazwisk, jednak nie o nich dzisiaj. Dzisiaj o tych, które zostały na przykład już tylko w przydomkach. Jakie to nazwiska? Kilka takich się znajdzie.

Załóżmy że jest rok 1860, jakie nazwiska występują w Jurgowie? Sporo jest tych, które występują również obecnie czyli np. Chowaniec, Gombos, Miśkowicz, Sołtys, Wojtas. Różnica była taka, że w dokumentach zapisywane były „po węgiersku” i tak Gombos zapisywano jako Gombosz, a Soltys jako Soltész. Jeśli chodzi o imiona to nie dość, że były zapisane po węgiersku to jeszcze przetłumaczone! Nie znajdziemy więc Wojciecha ale za to mamy imię Béla. Podobnie nie będzie Walentego a Bálint. Dodajmy do tego pismo odręczne i możemy zaczynać szukanie swoich przodków w dokumentach archiwalnych.

Karta spisu ludności z 1869 roku

Nieoczekiwane jurgowskie nazwiska w 19. wieku

Przydomki w Jurgowie jeszcze ciągle mają się całkiem dobrze, jednak często nie jest jasne skąd się wzięły. Trochę ze zdziwieniem znalazłem, że w spisie ludności Jurgowa z 1869 roku figuruje nazwisko: Marfiniak, przydomek „Marfiniok” funkcjonował przez długie lata i osobiście nie wiedziałem skąd się wziął. Podobna historia jest z przydomkiem „Myndros”, również on pochodzi od nazwiska! W roku 1869 Mendrosów (Mendros) w Jurgowie było całkiem sporo. Innym nazwiskiem, które w Jurgowie przetrwało jako przydomek jest „Kałafut”. On też pochodzi od nazwiska. Kolejnym takim nazwiskiem jest Skovira (Skowyra).

Występowały też nazwiska, których o ile mi wiadomo w Jurgowie na tą chwilę nie ma i tak np. występowało nazwisko: Binek, Cikowski (ciągle występuje w sąsiednich Brzegach), Dudek, Goryl, Hirschfeld, Höflich, Ivancsak, Karnafel.

W tamtym okresie, Jurgów posiadał również przysiółek, który już dzisiaj nie istnieje - było to: Solisko. Osada występuje jeszcze na mapie z 1913 roku. Są na niej zaznaczone zabudowania i przydrożny krzyż. Obecnie teren Soliska znajduje się tuż za granicą słowacką. Najbardziej popularnym nazwiskiem na Solisku było nazwisko Brija/Bryja. W okolicy Soliska po dziś dzień znajduje się Brijov vŕch. Innymi popularnymi nazwiskami na Solisku były: Silan, Mendros, Goryl i kilka innych mniej licznych.

Mapa z zaznaczonym siedliskiem: Solisko

Dziewczyny z Jurgowa około 1945

Nazwiskami w Jurgowie zajmował się w latach 60-tych i 70-tych Jan Pluciński. Pośmiertnie jego praca została wydana w 1986 roku w książce „Zagadnienie z kultury Podhala Spisza i Orawy”, rozdział: „Przezwiska i przydomki w Jurgowie na Spiszu”, która zawiera również jego prace „Dzieciństwo Spiszaka”.

Mam nadzieję, że chociaż trochę zachęciłem was do chociaż pobieżnego zainteresowania się swoją rodzinną historią, tą bliższą aby ją zachować dla potomnych i tą dalszą aby na nowo ją odzyskać. Do napisania tego tekstu skłoniły mnie już wstępne prace nad historią mojej rodziny, które odkryły wiele ciekawostek o których słyszałem po raz pierwszy.

(LS)